نقد فیلم شادروان

حسین نمازی کارگردان فیلم سینمایی آپاندیس این بار با فیلم شادروان در چهلمین جشنواره ی فیلم فجر حضور یافت. فیلمی که به گفته ی خودش یک کمدی نیست بلکه یک ملودرام شیرین است! سینا مهراد، نازنین بیاتی، رویا تیموریان، گلاره عباسی، رضا رویگری و بهرنگ علوی بازیگران اصلی این فیلم سینمایی را تشکیل می دهند.

داستان فیلم درباره ی خانواده ی حاشیه نشینی است که بعد از فوت پدر از پس هزینه های کفن و دفن و پذیرایی از مهمان ها برنمی آیند.

بخشی از ایده ی شادروان، یعنی مرگ یکی از اعضای خانواده و ایجاد موقعیت های کمیک در پی آن، بسیار تکراری است. اما بخش دوم یعنی مشکلاتی که حضور مستمر و ناگهانی فامیل های دور و نزدیک خانواده ی متوفی، بدون درنظر گرفتن شرایط روحی و احیاناً مالی بد میزبان، سوژه ی خوب و نسبتاً نویی است که متأسفانه در شادروان بسیار سرسری و سطحی با آن برخورد شده.

به نظرم حسین نمازی جز در چند دقیقه ی آخر فیلم، اصلاً قصد ناراحت کردن مخاطبش را ندارد و گویی این فیلم صرفاً برای خنده تولید شده. در صورتی که با برخوردی دغدغه مند تر با این سنت قدیمی و در اغلب موارد آزاردهنده در خانواده های ایرانی، می توانست به اثر گیشه پسند خود، عمق بیشتری داده و آن را به اثری منتقد پسند هم تبدیل کند. به همین دلیل به نظرم شادروان یک ایده ی بسیار خوب را هدر داده است.

فیلمنامه ی نحیف، خنده های پراکنده

فیلمنامه ی اثر به شدت تُنُک است. دیالوگ ها پرسپکتیو ندارند و بازیگر ناچار است برای حفظ ریتم صحنه حرکات زاید انجام دهد یا عبارات زاید به کار ببرد. این امر به خصوص در بازی خوب نازنین بیاتی مشخص تر است. او به عنوان بازیگری با حضور مسمتر چندساله در سالهای اخیر سینمای ایران، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه توانایی تشخیص این ضعف فیلمنامه ای را داشته و سعی می کند تا حد امکان آن ها را پوشش دهد و به اصطلاح عامیانه تر ملات کار را اضافه کند. مانند لحظاتی که با برادر کوچکترش درگیر می شود، تکه کلامی می پراند یا با بامزگی برخی دیالوگ های نقش مقابل را تکرار می کند. درست برخلاف گلاره عباسی که در گفتن دیالوگ های خود نیز خساست به خرج داده. اصولاً فیلم، مجموعه ای از موقعیت هاست نه حاصل ساختاری نظامند.

همچنین بخوانید: نقد فیلم خائن کشی

همچنین بخوانید: نقد فیلم مرد بازنده

این روایت خطی کم مایه که به هیچ وجه تبدیل به فیلمنامه نشده و پیرنگ های فرعی ای که به خوبی در دل پیرنگ اصلی ادغام نشده اند، شادروان را به فیلمی با صحنه های از هم گسیخته تبدیل کرده است. گرچه شادروان در لحظاتی موفق می شود از مخاطب خنده بگیرد و این را باید مدیون بهرنگ علوی و بازی و گریم خوبش باشد.

حتی اگر این فیلم صرفاً برای گیشه تولید شده باشد، باید به این نکته توجه می شد که با یک شوخی، نمی شود چندین بار از مخاطب خنده گرفت. شوخی دخترخاله ای که مدام درها را باز می کند، شوخی اسد که از دیگران می خواهد او را دایی خطاب کنند و شوخی قدقد کردن برادر کوچکتر، آنقدر تکرار می شود که از میانه ی فیلم به بعد نه تنها توهین به مخاطب است که توهین به خود نگارنده هم هست. کافی بود نگارنده کمی وقت و انرژی بیشتری صرف خلق شوخی های متنوع تر می کرد تا این حد از دلزدگی را در نیمه ی دوم فیلم از بین ببرد و همان تنها رسالتش را که خنداندن مخاطب است به درستی انجام داده باشد.

مطالعه بیشتر : نقد فیلم موقعیت مهدی

مطالعه بیشتر : نقد فیلم بدون قرار قبلی

وقتی فیلمبرداری، اثر را نجات می دهد.

اما نجات دهنده ی اصلی فیلم را بی شک باید «مسعود سلامی» دانست. فیلمبرداریِ بدون ادا و اطوار و ساده ی سلامی با توجه به رئالیسم مورد انتظار کارگردان، همان چیزی است که اجازه نمی دهد مخاطب جدی سینما، سالن را در میانه ی فیلم ترک کند و ما را به شدت یاد فضاسازی به یادماندنی فیلم هیچ می اندازد. سلامی به خوبی تشخیص داده که فضای فیلم شادروان فضایی نیست که بخواهد با رنگ و نور بازی اضافی بکند. این فیلمبردار در جشنواره ی امسال خائن کشی را هم داشت که با یک تشخیص درست، رویکردی در تقابل با رویکرد شادروان درپیش گرفته و تبدیل به تنها نقطه قوت آن فیلم شده. گرچه خائن کشی آنقدر از دکوپاژ بدش رنج می برد که کار چندانی از دست سلامی هم برنمی آید.

همچنین بخوانید: نقد فیلم دسته دختران

همچنین بخوانید: نقد فیلم ملاقات خصوصی

خطر اسپویل

برگردیم به شادروان و بزرگ ترین گاف فیلمنامه اش یعنی حل شدن ناگهانی مشکل مالی خانواده، آن هم توسط فامیلی بی ملاحظه و الکی خوش، و دایی اسدی مفت خور و آس و پاس. سوال من این است که نگارنده با طراحی کدام قوس شخصیتی یا کدام چرخش فیلمنامه ای، ناگهان آنتاگونیست هایش را تبدیل به کاراکترهای مثبت ماجرا کرد؟ با کدام منطق، معضل، تبدیل به راه حل شد؟ این چه رویکرد سرخوشانه ای است برای سمبَل کردن فیلمنامه؟!

در این شرایط عادی است که بازی ها هم در حد بضاعت فیلمنامه باشند نه بیشتر. البته که نباید بازی نازنین بیاتی و بهرنگ علوی هم را نادیده گرفت.

مقاله مرتبط : فیلم های جشنواره فجر 1400

مطالعه بیشتر : نقد فیلم علفزار