- حرفه: تهیه کننده و کارگردانی سینما و تئاتر – نمایشنامه نویس و فیلمنامه نویس – تدوینگر – استاد دانشگاه – نویسنده و مترجم -شاعر
- تاریخ تولد: 1317/10/5 – در تهران
- محل زندگی: تهران – اصفهان – سوئد – فرانسه – آمریکا (کالیفرنیا)
- تحصیلات: دانشجوی انصرافی ادبیات – دانشگاه تهران
- همسر : منیر اعظم رامین فر (سابق) – مژده شمسایی
- فرزندان: نیلوفر بیضایی ( کارگردان و نمایشنامه نویس تئاتر ) – ارژنگ – نیاسان – نگار
- بستگان: ذکایی بیضائی آرانی (پدر – شاعر و تذکره نویس) – ادیب بیضایی آرانی (عمو – شاعر) – پرتو بیضائی آرانی ( پسر عمو – شاعر ) – محمدرضا درویشی (آهنگساز و پژوهشگر موسیقی)
صفحات بیوگرافی ویکی پدیا ، imdb و اینستاگرام بهرام بیضایی :
ویکی پدیا ویکی پدیا – فیلم شناسی imdb فن پیج اینستاگرام بهرام بیضایی
بیوگرافی بهرام بیضایی
بهرام بیضایی یکی بزرگترین و مهم ترین فیلمسازان و اندیشمندان ایرانی به شمار میرود. او در زمینه های مختلفی در حوضه ی سینما و تئاتر تولید اثر و علم کرده و کتاب ها ، مقالات ، مجموعه ها و آثار تصویری و سینمایی پرشمار و مهمی از خود به جای گذاشته است. در این مقاله قسمت هایی به صورت نقل و قول از زبان خود او (در طول یک مصاحبه منتشر شده) به تحریر درامده که از سرگذشت و تجربیات سینمایی و اجتماعی خود در اولین سال های سینماگری اش نقل میکند. ( در این نقل قول ها اندکی و با مراعات اصالت سخن، ویرایش هایی جهت اختصار و رسایی بهتر ، به کارگرفته شده)
من از مدرسه فرار میکردم و میرفتم سینما، چون اونجا احساس آرامش میکردم در قبال مدرسه…من هیچ چیز را هیچ جا یاد نگرفتم ، نه مدرسه ی سینما رفتم و نه چیز دیگر. ولی فیلم خیلی زیاد می دیدم. من سینمای غرب و هند و ژاپن را به خوبی میشناختم…. اما اینها هیچکدام امتیازی نبود. وقتی میرفتم پشت دوربین ،آنجا باید تصمیم میگرفتم و آنجا جهانی دیگر داشت.
بهرام بیضایی
پس از ساخت فیلم کوتاه عمو سیبیلو فیلم سینمایی رگبار اولین فیلم سینمایی او بود که با آثار ماقبل سینمایی خود تفاوت بسیاری داشت. این فیلم به گفته ی خودش پاسخی بود به سینمای ایران که مدتی بود تبدیل به سینمایی تجاری و مبتدل شده بود.
رگبار را اتفاقی ساختیم…حتی فیلمنامه ی این فیلم قبل از تولید آماده نشده بود…با ساختن رگبار، من تهران را از دور دیدم، چهره ای از تهران که خودش را تازه نشان میداد…. آن زمان در هر محله ای که کار میکردیم ، افرادی تصمیم گیرنده و فراتر از قانون بودند که به جلوی کار مارا میگرفتند و این در حالی بود که عمده ی سینمای آن زمان، سینمای مبتذل بود…این فیلم را با قرض گرفتن پول و محدودیت های مالی ساختیم و به دلیل کمبود نگاتیو مجبور بودم بسیاری از صحنه ها را به صورت یک برداشتی ، فیلمبرداری کنم…. رگبار نوعی مستند و نگاهی از دور به تهران بود و یک جور مقابله با سینمای ماقبلش.
سینمایی رگبار به دلیل تفاوت های ساختاری با سینمای ایران زمان خودش ، به فروش و استقبال خوبی دست نیافت. بیضایی در سال 1351 و 1352 فیلم غریبه و مه و در سال 1355 فیلم سینمایی کلاغ ( به تهیه کنندگی بهمن فرمان آرا ) را ساخت.
دو فیلم چریکه ی تارا و مرگ یزدگرد به ترتیب در سال های 1357 و 1360 ساخته شدند . بسیاری فیلم مرگ یزد گرد را شاهکار بهرام بیضایی میدانند. این دو فیلم هر دو برای همیشه توقیف شدند.
پدر و مادر بهائی بودند و من به عنوان بهائی و یک غیر مسلمان از دانشگاه اخراج شدم… اما مذهب من فرهنگ است… من همین را در جلسه بازجویی دانشگاه گفتم و مرا اخراج کردند و پخش فیلم چریکه ی تارا را نیز متوقف کردند.
پس از فیلم مرگ یزدگرد ، باشو، غریبهی کوچک را در سال 1364 ساخت. این فیلم نیز از مهمترین فیلم های این چهره به شمار می رود و اولین فیلم داستانی است که در مورد جنگ ساخته شده.
پس از مرگ یزدگرد و چریکه ی تارا ، فیلم «باشو، غریبه ی کوچک» را ساختم….. این فیلم به دلیل ضدجنگ بودن و به دلیل اینکه قهرمان مرکزی زن داشت ، به مدت چهارونیم سال توقیف شد.
فیلمنامه ی فیلم های بهرام بیضایی عموما به نگارش خودش بوده و در اکثر موارد تدوین و تهیه فیلم را نیز بر عهده گرفته.
فیلم سینمایی « سگ کشی » نیز از آثار مهم این کارگردان به شمار میرود. سگ کشی پس از 10 سال ممنوعیت فیلمسازی او ساخته شد. در این فیلم بازیگرانی همچون مژده شمسایی، مجید مظفری، رضا کیانیان ، میترا حجار ، داریوش ارجمند، مهتاب نصیرپور، جمشید لایق و عنایت بخشی نقش آفرینی کرده اند. فیلم نامه ی این فیلم نیز مانند بسیاری از آثار این فیلمساز به نگارش خودش و در قالب کتاب منتشر شده. سگ کشی از مهمترین فیلم های سینمای ایران به‌شمار میرود و بعضی از منتقدان ایرانی جنبه هایی از این فیلم را با آثارِ کلاسیکِ تاریخ سینما جهان مقایسه کرده اند. بنیاد فیلم بریتانیا طی یک گزارش ، فیلم سگکُشی را یکی از بهترین تریلر های تاریخ سینمای جهان ارزیابی کرده است.
وقتی همه خوابیم آخرین فیلم سینمایی بهرام بیضایی است که در سال 1387 ساخته شده. بیضایی قبل از این فیلم تصمیم داشت فیلمی با نام لبه ی پرتگاه بسازد که به دلیل اختلافاتی با تهیه کننده ی کار ، این تصمیم عملی نشد اما پس از ان فیلم وقتی همه خوابیم را با همین موضوع ساخت و علاوه بر کارگردانی و نویسندگی این فیلم ، تهیه و تدوین آن را نیز بر عهده گرفت.
فیلم های بهرام بیضایی
در ادامه جداولی از اطلاعات تکمیلی فیلم های این فیلمساز صاحب سبک در اختیار شما قرار میگیرد:
فیلمنامه نویسی و کارگردانی :
| فیلم | سال | توضیحات |
|---|---|---|
| وقتی همه خوابیم | 1387 | آخرین ساخته ی بهرام بیضایی در ایران |
| سگکُشی | 1379 | فیلمِ تریلر جنایی با مایه‌های نئو-نوآر ( یکی از ماندگار ترین آثار این چهره با بازی درخشان مژده شمسایی، مجید مظفّری، میترا حجّار، رضا کیانیان،داریوش ارجمند، احمد نجفی و ... ) |
| مسافران | 1369-1370 | یک سال بعد از ساخت این فیلم کتاب فیلمنامه‌اش، که نوشتهٔ فیلمساز است، چاپ شد. بیضایی تا 10 سال پس از مسافران فیلم بلند سینمایی نساخت |
| شاید وقتی دیگر | 1366 | |
| باشو، غریبهی کوچک | 1364 | این فیلم، پس از چند سال توقیف، نخستین بار در سال ۱۳۶۸ اکران شد. |
| مرگ یزدگرد | 1360 | ساخته شده بر اساس نمایشنامه ای با همین نام. |
| چریکهی تارا | 1357 | نخستین فیلم توقیف شده ی ایران پس از انقلاب - برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم وایادولید و برندهٔ بهترین بازیگر زن از جشنواره سن سباستین (سوسن تسلیمی) |
| کلاغ | 1355 | به تهیه کنندگی بهمن فرمان آرا |
| غریبه و مه | 1352 | |
| رگبار | 1351 | نخستین فیلم بلند سینمایی |
| فیلم های کوتاه | ||
| قالی سخنگو | 1385 | قسمتی از فیلم فرش ایرانی به کارگردانی مشترک با هنرمندانی همچون بهروز افخمی ، رخشان بنی‌اعتماد، بهرام بیضایی، جعفر پناهی ، کمال تبریزی ، بهمن فرمان آرا ، عباس کیارستمی ، مجید مجیدی ، داریوش مهرجویی ، رضا میرکریمی |
| گفتگو با باد | 1377 | قسمتی از فیلم قصه‌های کیش، فیلمی چند اپیزودی به کارگردانی محسن مخملباف ، ناصر تقوایی و ابوالفضل جلیلی |
| سفر | 1351 | |
| عمو سیبیلو | 1349 | اولین تجربه کارگردانی |
فیلمنامه نویسی :
بهرام بیضایی در این آثار که در جدول زیر معرفی می شوند ، به عنوان نویسنده فعالیت داشته.
| فیلم | کارگردان | سال |
|---|---|---|
| فصل پنجم | رفیع پیتز | 1375 |
| روز واقعه | شهرام اسدی | 1373 |
| خطِّ قرمز | مسعود کیمیایی | 1360 |
| سلندر (فیلم کوتاه) | واروژ کریم مسیحی | 1359 |
تدوین :
| فیلم | کارگردان | سال |
|---|---|---|
| سلندر (فیلم کوتاه) | واروژ کریم‌مسیحی | 1359 |
| بچه‌های جنوب؛ جستجوی دو | امیر نادری | 1360 |
| دونده | امیر نادری | 1363 |
| برج مینو | ابراهیم حاتمی کیا | 1374 |
| بازی‌های پنهان | کریم هاتفی‌نیا | 1374 |
| نقشی بر آب (فیلم کوتاه) | حمیدرضا صلاحمند | 1376 |
| زمانه | حمیدرضا صلاحمند | 1379 |
| بادِ سرخ (فیلم کوتاه) | علی محمد قاسمی | 1379 |
کارگردانی و نویسندگی تئاتر:
| سال | نمایش |
|---|---|
| 1397 | چهارراه |
| 1395 | طرب نامه |
| 1393 | گزارش ارداویراف |
| 1392 | آرش |
| 1391 | جانا و بلادور |
| 1386 | افرا، یا روز می‌گذرد |
| 1384 | مجلس شبیه در ذکر مصایب استاد نوید ماکان و همسرش مهندس رخشید فرزین |
| 1382 | شبِ هزارویکُم |
| 1377 | بانو آئویی |
| 1377 | کارنامه‌ی بندار بیدخش |
| 1358 | مرگ یزدگرد |
| 1348 | سلطان مار |
| 1346 | میراث |
| 1346 | ضیافت |
آثار تالیفی و کتاب های بهرام بیضایی
بهرام بیضایی از نویسندگان و پژوهشگران برجسته ی ایرانی به شمار میرود. تالیف های بیضایی بعضی از مهم ترین نمایشنامه ها و فیلمنامه ها و پژوهش های زبان فارسی ( از دهه ی 30 تا کنون) را در بر میگیرد. این کتاب ها و نمایشنامه ها به زبان های گوناگونی ترجمه شده اند. در این میان بیش از 10 نمایشنامه ی کوتاه نیز تالیف شده که به دلیل رعایت اختصار مطلب از ذکر آنها چشم پوشی شده است.
| اثر | سال انتشار ( بعضا متفاوت با تاریخ نگارش) |
|---|---|
| نوع: برخوانی | |
| آرش | ۱۳۵۶ |
| سه برخوانی | ۱۳۷۶ |
| نوع: نمایشنامه | |
| پهلوان اکبر می‌میرد | 1344 |
| هشتمین سفر سندباد | 1350 |
| دنیای مطبوعاتی آقای اسراری | 1345 |
| سلطان مار | 1345 |
| دیوان بلخ | 1347 |
| گمشدگان | 1357 |
| راه توفانی فرمان پسر فرمان از میان تاریکی | 1357 |
| ندبه | 1371 |
| مرگ یزدگرد | 1359 |
| خاطرات هنرپیشهٔ نقش دوم | 1362 |
| فتحنامه‌ی کلات | 1362 |
| پرده‌خانه | 1372 |
| جنگنامه‌ی غلامان | 1369 |
| افرا، یا روز می‌گذرد | 1381 |
| مجلس قربانی سِنِمّار | 1380 |
| سهراب‌کُشی | 1386 |
| مجلس ضربت زدن | 1381 |
| شب هزارویکُم | 1382 |
| تاراج‌نامه | 1390 |
| چهارراه | 1398 |
| نوع: مجموعه نمایشنامه | |
| مترسکها در شب و عروسکها | 1341 |
| سه نمایشنامه‌ی عروسکی | 1342 |
| میراث و ضیافت | 1355 |
| دیوان نمایش | 1382 |
| نوع: فیلمنامه | |
| عیّار تنها | 1364 |
| حقایق درباره‌ی لیلا دختر ادریس | 1361 |
| آهو، سلندر، طلحک و دیگران | 1356 |
| قصّه‌های میر کفن‌پوش | 1363 |
| شب سمور | 1366 |
| اشغال | 1368 |
| آینه‌های روبرو | 1361 |
| روز واقعه | 1363 |
| زمین | 1364 |
| پرونده‌ی قدیمی پیرآباد | 1363 |
| عیّارنامه | 1364 |
| تاریخ سرّی سلطان در آبسکون | 1365 |
| وقت دیگر، شاید . . . | 1368 |
| طومار شیخ شرزین | ۱۹۸۹ |
| دیباچه‌ی نوین شاهنامه | 1369 |
| پرده‌ی نئی | 1371 |
| سگکُشی | 1380 |
| فیلم در فیلم | 1373 |
| مسافران | 1371 |
| سفر به شب | 1396 |
| سیاوش‌خوانی | 1375 |
| آوازهای ننه آرسو | 1375 |
| مقصد | 1377 |
| چشم‌انداز | 1378 |
| گفتگو با باد (فیلمنامه کوتاه) | 1379 |
| ایستگاه سلجوق | 1381 |
| اتفاق خودش نمی‌افتد! | 1384 |
| ماهی | 1399 |
| لبه‌ی پرتگاه | 1386 |
| وقتی همه خوابیم | 1388 |
| نوع: پژوهشی | |
| هزارافسان کجاست؟ | 1391 |
| ریشه‌یابی درخت کهن | 1383 |
| نمایش در چین | 1349 |
| نمایش در ایران | 1344 |
| نمایش در ژاپن | 1343 |
| نوع: گفتگو | |
| بهرام بیضایی: جدال با جهل | 1388 |
| هیچکاک در قاب | 1384 |
| گفت‌وگو با بهرام بیضایی | 1371 |
| نوع: داستان های کودکان | |
| حقیقت و مرد دانا | 1351 |
| نوع: مضحکه | |
| چهار صندوق | 1358 |
جوایز و افتخارات
بیضایی از جمله کارگردانانی است که علاوه بر جوایز جشنواره ای و مسابقه ای جوایز و نشان های فردی ارزشمندی نیز دریافت کرده. از این رو در ابتدا جوایز فردی این چهره و پس از آن جواشز جشنواره ای ایشان را در قالب جدول یادآوری میکنیم.
جوایز و افتخارات فردی:
| جایزه / نشان | سال |
|---|---|
| تقدیر در مراسمِ چلّهٔ عشق برای فیلمنامهٔ روز واقعه | 1398 |
| تقدیرنامهٔ کمیسیون ملّی یونسکو در ایران | 1398 |
| جایزهٔ جلال ستّاری | 1398 |
| مدالیومِ خانهٔ تئاتر | 1398 |
| نشان عالی هنر برای صلح | 1397 |
| نشان آکادمی حمید سمندریان | 1396 |
| تندیس آرش جشنوارهٔ تیرگان | 2017 |
| دکتری افتخاری ادبیات از دانشگاه سنت اندروز (اسکاتلند) | 1396 |
| نشان ایسفا (انجمن فیلم کوتاه ایران) | 1394 |
| جایزهٔ سینا | 2013 |
| جایزهٔ میراث فرهنگ | 2012 |
| جایزهٔ بیتا | 2011 |
| تقدیر در مراسمِ جایزهٔ روزی روزگاری | 1387 |
| تقدیرنامهٔ کانون کارگردانان خانه سینما | 1380 |
| جایزهٔ ادبی گردون برای نمایشنامهٔ پرده‌خانه | 1373 |
| صدهزار تومان از طرف جهانبخش نورایی برای فیلم مسافران (در مراسم اهدای جایزه به فیلم‌های برگزیدهٔ منتقدان و نویسندگان سینمایی) | 1372 |
| جایزهٔ فیلمِ برگزیدهٔ انجمنِ منتقدانِ مجلّهٔ فیلم برای باشو، غریبهی کوچک | 1360 |
جوایز و افتخارات جشنواره ای (فیلم ها) :
| فیلم | جشنواره | جایزه |
|---|---|---|
| وقتی همه خوابیم | جشنوارهٔ فیلم فجر ( 1387) | سیمرغ بلورین بهترین تدوین |
| مسافران | جشن دنیای تصویر | بهترین فیلم دههٔ ۷۰ |
| جشنوارهٔ فیلم فجر | سیمرغ بلورین جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران | |
| کلاغ | جشنوارهٔ سه قارّه | جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران |
| غریبه و مه | جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم قاهره | جایزهٔ ویژه |
| سگکُشی | جشن بزرگ سینمای ایران | بهترین کارگردانی |
| جشنوارهٔ فیلم فجر | بهترین فیلم از نگاه تماشاگران | |
| بهترین فیلمنامه | ||
| سفر | جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مسکو | بهترین فیلم کوتاه |
| جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم شیکاگو | بهترین فیلم کوتاه | |
| رگبار | جشنوارهٔ سینمایی سپاس | بهترین فیلم |
| بهترین فیلمنامه | ||
| جشنوارهٔ جهانی فیلم تهران | جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران | |
| جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مسکو | جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران | |
| چریکهی تارا | جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم وایادولید | بهترین فیلم |
| باشو، غریبهی کوچک | جشنوارهٔ فیلم پروین اعتصامی | تأثیرگذارترین فیلم دربارهٔ زن |
| جشنوارهٔ فیلم و هنر فرانسه | جایزه اول | |
| جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم هنر و تجربه اوبرویلیه | بهترین فیلم | |
| جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم آدانا | جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران |
نوشته های مفید:
بهرام بیضایی نه فقط یه سینما گر بلکه محقق و نویسنده ی بزرگ معاصر ایرانه . دوستان حتما فیلم های این کارگردان رو ببینید اگه علاقمندین تئاتر هاشم ببینید . زندگینامه ایشون هم اگر اشتباه نکنم درقالب یک کتابی منتشر شده که شاید بشه گیر آورد.
قطعا همینطوره. خیلی ممنون از نظر شما