نقد سریال تفکیک (Severance)

چه می شود اگر بخش های مختلف یک ذهن را تفکیک کرد؟ چه اتفاقی برای زندگی فرد می افتد اگر ارتباط خودآگاه و ناخودآگاه شخصی از بین برود؟ آیا می تواند اهداف انسان دوستانه ای در پس این تکنولوژی جدیدالظهور وجود داشته باشد؟ در این مقاله با نقد سریال تفکیک (Severance 2022) با من همراه باشد.

این سوالات اساس و پایه ی ایده ی جذاب یکی از جدیدترین محصولات سرویس استریم + Apple TV است. سریال تفکیک (سریال جدایی) یک تریلر علمی تخیلی و روان شناختی به کارگردانی بن استیلر و آیوفی مک‌آردل ، درباره ی تشکیلاتی است که ذهن کارمندانش را تفکیک می کند. پخش فصل اول سریال Severance از تاریخ 18 فوریه 2022 در نه قسمت، شروع شد. در پی استقبال چشمگیر مخاطبان، پروژه ی ساخت فصل دوم آن نیز در اوایل آوریل 2022 کلید خورد.

نقد سریال Severance: ذهن، این عضو رازآلود آدمی!

 سازندگان سریال تفکیک با وام گرفتن از ویژگی های ذهن انسان فضایی فانتزی-تخیلی را طراحی کرده اند که قوانین حاکم بر آن مشابه قوانین حاکم بر عملکرد مغز انسان است.

در بخش های مختلف سریال Severance به وضوح می توان رد پاهایی از واقعیت های علمی کشف شده درباره ی انواع ذهن را یافت و ساختمان طراحی شده برای سناریوی سریال را تحسین کرد. در یک تقسیم بندی کلی می توان تشکیلات، کارمندان و ساعات کاری پیوسته ی لومن را به مثابه بخش ناخودآگاه ذهن و زندگی بیرون از آن را بخش خودآگاه ذهن دانست. ابتدا به بیان تعدادی از ویژگی ها و تفاوت های این دو می پردازیم تا توضیحات آمده درباره ی سریال جدایی ملموس تر باشد.

اولین و شاید عجیب ترین ویژگی ذهن ناخودآگاه بیداری همیشگی آن است. او هیچ گاه نمی خوابد، تعطیل نمی شود، استراحت نمی کند و در تمام ساعات شب و روز در حال دریافت مدام اطلاعات است. جالب اینکه فعالیت این بخش افزایش نیز می یابد.

ویژگی مهم دیگر ذهن ناخودآگاه، غیرارادی بودن آن است؛ هیچ فیلتری برای دریافت داده ندارد، درست مانند اسفنجی در آب. از طرفی توان حذف کردن هیچ داده ای را نیز ندارد. هر آن چیزی که شما از لحظه ی تولد دیده و شنیده اید در در این بخش از ذهن شما ثبت و ضبط شده است.

خودآگاه بخش منطقی ذهن است. خودآگاه توانایی فکر کردن، انتقاد، تحلیل، قضاوت، پسندیدن، انتخاب، تبعیض، برنامه ریزی، اختراع، ساخت و پیش بینی دارد. در مقابل ناخودآگاه ارتباطی با منطق ندارد. ناخودآگاه منبع احساس، عشق، دلتنگی، ترس، حسادت، ناراحتی، عصبانیت، لذت و آرزو است. قهرمانِ پرش از مانعی بعد از قهرمانی در مصاحبه اش گفته است:« من پرش رکورد را به یاد نمی آوردم، اما وقتی شروع به پرش کردم حس می کردم که قهرمان می شوم.».

همچنین بخوانید : نقد سریال After Life – نوشته وصاله لطیفی

به یاد بیاورید که چطور در سریال تفکیک کارمندان شرکت لومن زمانی برای خواب و استراحت نداشتند. آنها بعد از اتمام شیفت کاری وارد آسانسور می شدند و بالافاصله دوباره وارد بخش اداری می شدند. در حالیکه بخش دیگر کاراکترشان در جهان بیرون از لومن طبق یک روتین همیشگی به خانه برگشته، مهمانی رفته، فیلم دیده و خوابیده است.

در سریال Severance رفتار هیئت مدیره ی لومن با مارک، هلی و سایر کارمندان تفکیک شده شان، دقیقا همچون بردگانی بی اراده است. کارمندان اجازه ی اظهار نظر ندارند. اجازه ی شک کردن، اعتراض کردن، درخواست تغییر رویه یا هر پیشنهاد کوچک دیگری را ندارند. آنها باید بدون هیچ ابراز وجودی وظایف خود را به صورت روتین، هر روز با دقت تمام انجام دهند.

اشاره ای بکنیم به شغل عجیب کارمندان لومن. هنگامی که قرار شد هلی برخلاف میل باطنی اش مشغول به کار شود، به صفحه ی مانتیتور عجیبی که روی میزش بود نگاهی متحیرانه کرد و از مارک پرسید با این اعداد چه کار باید بکند. مارک توضیح می دهد که او باید دسته اعداد متفاوت با سایرین را در جعبه ای قرار دهد. اما هلی هیچ تفاوتی بین آن اعداد نمی دید. همکارانش به او گفتند که باید زل زدن به صفحه را ادامه دهد تا به تدریج تفاوت اعداد را حس کند. بله! «حس کند». کارمندان لومن برای انجام شغل هر روزه شان به منطق خاصی احتیاج ندارند. آنها تنها باید به حس خود متوسل شوند. زیرا همانطور که اشاره شد ناخودآگاه بخش «حسی» مغز است.

در طی اولین مصاحبه ی هلی، مارک هیچ اراده ای برای مطرح کردن پرسش هایش ندارد. او یک پرونده ی بزرگ در دست دارد و با حالتی مستأصل به دنبال جمله ای است که بیابد و در مقابل بارش سوالات هلی قرار دهد. مارک هیچ اجازه ای برای انجام کاری بر اساس میل خود ندارد و بعد از دادن اجازه ی خروج به هلی، توسط رئیسش به شدت بازخواست می شود.

تنها روش انتقال داده ها و اطلاعات از خودآگاه به ناخودآگاه، «تکرار» است! همه ی ما توسط رسانه های مختلف به مطالبی درباره ی جملات تأکیدی برخورده ایم. تقریبا تمام کسانی که در حوزه ی قدرت ذهن فعالیت می کنند یک راهکار جادویی برای تسلط به ذهن ارائه می کنند و آن تکرار جملات تأکیدی مثبت است. تکرار به صورت مدام و تعداد دفعات زیاد. شما باید یک جمله ی دارای بار مثبت را آنقدر تکرار کنید تا ناخودآگاه شما آن را باور کرده و تبدیل به رفتار کند. این نکته، در سریال تفکیک شاه کلید شرکت لومن برای تنبیه یا به تسخیردرآوردن کارمندانش است.

در سراسر سریال جدایی (تفکیک) تکرار عبارت ها نقش مهمی دارد. اگر کسی سه بار درخواست خروج از لومن بکند کارمند دیگر موظف به پاسخ مثبت به این در خواست است.

نکته ای که در تکرار این عبارات مثبت حائز اهمیت است، به زبان آوردن آنهاست. یعنی ایراد آنها توسط حدیث نفس کافی نیست. بلکه گوش گوینده ی این عبارات نیز باید در معرض شنیدن آنها قرار گیرد. این عمل سرعت تهنشین شدن این عبارات را دو برابر می کند. برای همین است که هیئت مدیره ی لومن برای ارتباط گرفتن با کارمندان از وسیله ای که نوعی بلندگو یا پخش کننده ی صداست استفاده می کنند.

هلی برخلاف سایرین قصد سازش ندارد. او هر راهی را برای فرار از لومن امتحان می کند. این پافشاری تا جایی پیش می رود که بالاخره رئیس تصمیم به تنبیه او می گیرد. او باید یک عبارت چند سطری با محتوای پشیمانی را آنقدر تکرار بکند تا به آن ایمان بیاورد. اما چندبار تکرار کردن کافی به نظر می رسد؟ ده بار؟ پنجاه بار؟ صد بار؟ یا هزار بار؟

نفوذ به  لایه های درونی ذهن کار آسانی نیست. طراحی محیط کار مارک و همکارانش در شرکت لومن دقیقا بر اساس این ویژگی ذهن انجام شده است. مارک باید از چند ایستگاه نگهبانی و بازرسی عبور کند، به پایین ترین طبقه ی ساختمان برود، سوار آسانسوری شود و دوباره چندین طبقه پایین تر رود تا بالاخره به طبقه ی محل کارش برسد. هنوز تمام نشده است. او باید راهروهایی یک دست سفید را پشت سر هم طی کند و خود را بعد از یک پیاده روی پانزده دقیقه ای بالاخره به دفتر کارش برساند.

در صحنه هایی که کارمندان از آن راهروی پیچ در پیچ که همه ی بخش هایش مشابه است، به تغییر مسیرهای ناگهانی و مسلط آنها دقت کنید. تصمیم گیری ای در کار نیست، درست مانند زمانی که شما به صورت غیر ارادی دنده ی ماشین را عوض می کنید.

همچنین بخوانید : نقد انیمیشن انکانتو Enconto

کلام آخر

سریال تفکیک علاوه بر این فیلمنامه ی جذاب و درگیرکننده، واجد یک طراحی صحنه ی منحصربفرد و ویژه است که تماماً در خدمت متن است. موسیقی تیتراژ و موسیقی متن زیبای سریال Severance تأثیر گذاری آن را چندین برابر می کند و در نهایت بازی های روان و به اندازه ی بازیگران، از عوامل اصلی محبوبیت این سریال به شمار می روند. البته نباید از اشاره به این نکته غافل بود که ریتم دو قسمت اول سریال کمی کند است. اما سریال در قسمت های بعدی به ویژه در دو قسمت انتهایی به خوبی پاداش مخاطب صبورش را می دهد